İşlenen her suçta düzenin de bir kabahati var mıdır? Ceza arındırır mı? Suç kirletir mi?

Söz konusu hukuk dışı eylem tecavüz olduğunda bu soruların anlamı daha derinlerde analitik olarak  çözülmeyi bekliyor.

“Sanat her türlü egemenliğin radikal anlamda protestosu” ise yüzyılımızın en önemli sanat dili olan sinemanın autör yönetmenlerinden, tematik anlatımlarında, kişilerden olaylara, olaylardan kavramlara ulaşırken, tecavüz olgusunu karakterlerin dünyasında kalarak yani kısaca suçu tamamen bireylerin  kötülüğü üzerinden inşa ederek ve sosyal bağlamından kopararak tamamlamaları beklenemeyecektir.

“Sanık” yaşanmış gerçek bir olaydan yola çıkılarak çekilmiş, sinema tarihinde  tecavüz fiiline farklı açıdan eğilen ve bu sebeple de üzerinde izlendiği dönemde  yoğun tartışmaların yaşandığı bir film olma özelliğine sahiptir. Özellikle tutucu/egemen çevreler filmin finalinde yer alan tecavüz sekansını çok şiddetli bulup eleştirilerini daha çok o noktadan yapmışlardır. Böylece belki de filmin alt metnini bir kere daha haklı çıkarmışlardır: erkek egemen dünyanın iktidarı, sadece sonuçla,tecavüzün gerçekleştiği anla ilgilenir ve tepkisini koyar.Oysa sebepler süreçlerdedir; ki o süreçler anlaşılıp gerçek suçlu sanık sandalyesine oturduğunda  o iktidar da yerle bir olur.

Sarah bir gece vakti erkek arkadaşı ile evde kavga ettikten hemen sonra  gittiği barda alkol alır, mekandaki erkeklerle şakalaşır, öpüşür, dans eder, tilt oynar. Onun bu davetkar (!) hareketleri etrafında toplanan erkekleri  tahrik (!) eder ve yavaştan önce 2 kişi,sonra onlara katılan 3.kişi ile tacizden tecavüze giden eylemler zinciri başlar.Çevrede bu olayı izleyen diğer erkekler alkışlarla,sözlerle eyleme desteklerini sürdürürken, Sarah’ın ağzından çıkan her sözcük aynıdır: hayır!

Sarah olayın hemen sonrası hastanede tecavüz nedeniyle vücudunda oluşan ekimozların  tedavisini görürken, olaya el koyan kamu güçlerinin toplumsal cinsiyet algıları da anında devreye girer. Sarah ot kullanan, alkol alan, dekolte giyinen, şuh hareketler yapan bir kadındır  ve olmaması gereken bir zamanda, olmaması gereken bir mekanda bulunmanın bedelini ödemiştir. Önceleri olaya dahil olan savcı,  hem cinsi olan Sarah’ı ve  failleri tanıdıkça düzen güçlerinin yapay yönlendirmesi altında kurulan cinsiye ayrımı düşüncelerini belki de ilk kez sadece şekilsel olarak değil,düşünsel olarak da sorgulayacaktır.

İlk bölümde tıpkı günümüzde  kadına yönelik şiddet hakkında açılan davaların  yargılamaları gibi geçer ve failler indirim sebepleri ile kısa süreli hapis cezaları alırlar. Oysa filmin iletisini değerli kılan ve bu günlere ulaşmasını  sağlayan 2.bölümdür.Yani tecavüzü alkışlayan,sözle hareketlerle destekleyen çevrelerin bu suçtaki sorumluluğu..Ve metaforik anlamda sinemanın topluma ayna tuttuğu,” insana kendisini gösteren sanat”(Sheakespeare)  olduğu düşünüldüğünde  2.bölümde yargılanan,  her tecavüz (kadına şiddet) eyleminde failin içinde yer aldığı toplumunun hakim zihniyetidir.

Kadına şiddete,kadına tecavüze karşı olmak;ama o tecavüzü,şiddeti  doğuran koşullara karşı olmamak..

Bebeklikten itibaren erkek egemen dil oyunları ve temsillerinin  inşası ile başlayıp, erkeğe ait kamusal, kadına ait özel alan ayrımı ile devam eden, verili hakların sınırlı kalın çerçevesi içinde  kadın cinsiyetini erkek cinsiyetine  bağımlı kılan  değerler-gelenek görenekler ve  yasalarla tamamlanan 2.sınıf cinsiyet kuruluşu...Tecavüzün nesnesi, asla erkek gibi bir  “özne” olmamanın bedelini öder..

Tecavüz suçu erkeği kirletmez,bu yüzden de verilen ceza onu arıtmaz..Çünkü suçlu bilir ki yakalanmasaydı  değişmeyen toplumsal zihniyette kadının yeri  onun zihniyeti ile  aynıydı..

“Sanık” filmi özellikle sanat yaşamının henüz başlarında olan Jodie Foster’in  ve Kely McGillis’in  oyuncukları ile bir kez daha değerini katlıyor.

”Ben tecavüzü hiç alkışlamadım” diyen  izleyicileri bir çok soru işareti ile yalnız bırakıyor.

(Mahur Özmen)

FİLMİN KÜNYESİ

 FİLMİN  İSMİ     : Sanık (Accused)

YÖNETMEN        : Jonathan Kaplan

SENARYO            :Tom Hopper

YIL                          :1988.Kanada_ABD

TÜR                       :Drama

OYUNCULAR     : Jodie Foster, Kely McGills, Bernie Coulsan.

(Not:Unutulmaz Filmler sitesinde alt yazılı izlenebilinir.)